01.04.2025
Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ибтидои истиқлолияти давлатӣ сиёсати дохилию хориҷии худро ба ҳифзи истиқлолият ва тамомияти арзӣ, амният ва ваҳдати миллӣ, бунёди ҷомеаи демократӣ, рушди иқтисоди бозорӣ, эҷоди заминаҳои устувори ҳуқуқию байналмилалии ҳамкориҳо равона намудааст. Густариши ҳамкориҳои серҷанбаи мутақобилан судманд бо кишварҳои ҷаҳон, созмонҳои гуногуни байналмилалӣ дархури манофеи миллии кишвар буда, роҳбарияти ҷумҳурӣ баҳри татбиқи амалии он пайваста саъю талошҳо меварзад.
Дар ин росто, муносибатҳои Тоҷикистон бо кишварҳои ҳамсоя, аз ҷумла Ҷумҳурии Ӯзбекистон аҳамияти махсус дорад. Паҳлуҳои гуногуни робитаҳои дуҷониба ҳамвора тавсеа ёфта, дар роҳи инкишофи дӯстиву қаробати беш аз пеши тоҷикону узбекон заминагузориҳои хуб сурат мегиранд. Тавре, ки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон таъкид карданд: “Мардумони моро суннатҳои бисёрасраи дӯстӣ, ҳамсоягии нек ва эҳтироми ҷонибайн муттаҳид месозанд. Ҳамкорӣ бо Ҷумҳурии Ӯзбекистон яке аз афзалиятҳои асосии сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳсуб меёбад. Тасмимоти имрӯзаи мо бар заминаи музокироти суратгиранда аз бисёр ҷиҳат хислати таърихӣ дошта, такконбахш мебошанд. Онҳо барои марҳала ба марҳала боло бурдани муносибатҳои Тоҷикистону Ӯзбекистон ба сатҳи сифатан нав асосу заминаи боэътимодро фароҳам меоваранд”. Решаҳои дўстии халқҳои тоҷику ўзбек ба умқи асрҳо расида аз қадимулайём робитаҳои дўстӣ ва накуҳамсоягӣ миёни онҳо устувор буданд.
Тоҷикистон бар асари умумияти таърихӣ анъанаҳои фарҳангӣ ва марзҳои муштарак ҳамеша хоҳони густаришу таҳкими муносибатҳо бо ҳамсоядавлати Ўзбекистон буд ва ҳаст.
Омили дигари ҳамзистии осоишта бо Ҷумҳурии Ўзбекистон ин мансубиятҳои этникӣ аст. Дар ҳудуди Тоҷикистон теъдоди зиёди намояндагони халқи ўзбек ва теъдоди зиёди тоҷикон дар ҳудуди Ўзбекистон зиндаӣ менамоянд.
Садсолаҳои охир халқҳои тоҷику узбек дар ҳавзаҳои ягонаи сиёсӣ, ҷуғрофиву фарҳангӣ умр ба сар мебурданд ва ин омил низ дар баҳамбандии сарнавишту шеваи зиндагии онҳо таъсиргузор будааст. Иттиҳоди Шўравӣ ин ду халқро аз нав дар ҳайати як давлат муттаҳид намуд ва барои рушди онҳо шароити мусоид фароҳам сохт. Дўстӣ ва бародарии ин ду халқ қавӣ буд. Пошхўрии давлати Шўравӣ боиси таъсиси давлатҳои нави соҳибистиқлол гардид. Халқҳои тоҷику ўзбек дар харобазори Иттиҳоди фаноёфтаи Шўравӣ ҷумҳуриҳои мустақили худро эълон намуданд. 1 сентябри соли 1991 Ўзбекистон, 9 сентябри соли 1991 Тоҷикистон истиқлолияти давлатии худро эълон намуданд. Дар сарнавишти халқҳои тоҷику ӯзбек давраи нав давраи бунёди давлатҳои нави миллӣ оғоз ёфт. Сароғози давлатдории навин барои ҳарду халқ аз пешомади хушбинона ва муносибатҳои дўстона ва ҳамсоягии нек, ҳамкории мутақобилан судманд, ҳамзистии осоишта дарак медод. Дар аввалин суханрониҳои худ Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон 28 сентябри соли 1993 дар иҷлосияи ХVIII Шўрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон чунин изҳор намуд: «Барои мо тоҷикон муносибати дўстона, мустаҳкам ва тулонӣ бо Ӯзбекистон ҳам тақозои таърихӣ ва ҳам ниёзи мардумист».
Таҳаввулоти дар соли 2018 дар муносибатҳои ду кишвар рухдода ҳамкориҳои Тоҷикистону Ӯзбекистонро ба сатҳи сифатан нав бароварданд.
9-10 марти соли 2018 нахустин сафари давлатии Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон Шавкат Мирзиёев ба Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид, ки дар ҷараёни он тақрибан ҳамаи масъалаҳои ҳалталаби муносибатҳои дуҷониба ҳаллуфасл шуданд. Ҷонибҳо тамоми масъалаҳои сарҳадиро бартараф намуданд, ба тавофуқ расиданд, ки низоми раводидро барои сафарҳои мутақобилаи шаҳрвандони ду кишвар ба муддати то 30 рӯз бекор кунанд, фаъолияти комили гузаргоҳҳои сарҳадии давлатиро дар марзи байни Тоҷикистон ва Ӯзбекистон барқарор намуданд, робитаҳои нақлиётӣ ва коммуникатсионии дуҷониба, аз ҷумла дар қитъаи роҳи оҳани Ғалаба-Амузангро барқарор сохтанд, масъалаҳои соҳаҳои амният ва мудофиа, ҳамкориҳои фарҳангию гуманитарӣ, инчунин истифодаи муштараки захираҳои обӣ-энергетикӣ ва таҳкими робитаҳои байниминтақавиро ҳал намуданд.
17-18 августи соли 2018 сафари давлатии ҷавобии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба Ҷумҳурии Ӯзбекистон баргузор гардид ва он тавофуқоти қаблан ҳосилшударо устувортар намуд. Дар рафти сафари мазкур Созишномаи шарокати роҳбурдӣ ба имзо расид, ки он дурнамои муносибатҳои Тоҷикистон ва Ӯзбекистонро ба сатҳи сифатан нави ҳамкорӣ баровард.
Дар чаҳорчӯби ду сафари таърихӣ - сафари давлатии Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон ба Ҷумҳурии Тоҷикистон (9-10 марти соли 2018) ва сафари давлатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Ҷумҳурии Ӯзбекистон (16-17 августи соли 2018) ҳамагӣ 53 санади дуҷониба ба имзо расид. 17 августи соли 2018 дар доираи сафари давлатӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон Шавкат Мирзиёев “Барои саҳми сазовори шахсӣ дар таҳкими робитаҳои бисёрасраи дӯстӣ, таъмиқи муносибатҳои неки ҳамсоягӣ ва ҳамдигарфаҳмӣ, тавсеаи робитаҳои гуногунҷанбаи фарҳангӣ ва гуманитарӣ байни халқҳои бародари ӯзбеку тоҷик, барои хизматҳои бузург дар рушди ҳамкории самарабахши ҷумҳуриҳои Ӯзбекистон ва Тоҷикистон ба манфиати наслҳои имрӯзу оянда, ташаббусҳои самаранок барои таъмини сулҳ, амният ва субот дар минтақаи мо” бо Мукофоти олии давлатии Ҷумҳурии Ӯзбекистон Ордени “Эл Юрт Ҳурматӣ” сарфароз гардонида шуданд.
Ҳамзамон сафари расмии Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон Ш.Мирзиоев ба Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки 10-11 июни соли 2021 сурат гирифт, барои таҳкими муносибатҳои ҳамаҷониба ва шарикии стратегии байни ду давлат аҳамияти хоса дорад. Дар ҷараёни сафар Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон муҳтарам Шавкат Мирзиёев дар консерти тантанавии ходимони фарҳангу санъати Тоҷикистон ва Ӯзбекистон таҳти унвони “Шоми дӯстӣ”, ки дар Кохи Борбад баргузор шуд, иштирок намуданд. Дар фарҷоми барномаи фарҳангӣ бо Фармони Асосгузори сулҳу ваҳдати милли Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Сарвари кишвари дӯсту бародар муҳтарам Шавкат Мирзиёев “Барои хизматҳои шоён ҷиҳати таҳкими муносибатҳои байнидавлатӣ, тавсеаи робитаҳои дӯстона ва ҳусни ҳамҷаворӣ миёни халқҳои тоҷик ва ӯзбек, рушди ҳамкориҳои мутақобилан судманди тиҷоратию иқтисодӣ ва фарҳангию гуманитарӣ миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Ӯзбекистон” дар вазъияти тантанавӣ бо Мукофоти олии давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон Ордени “Зарринтоҷ” дараҷаи I сарфароз гардонида шуданд.
Дар ҳошияи ин сафар сарони давлатҳо дар рӯҳияи анъанавии ҳамдигарфаҳмӣ, дӯстӣ ва ошкобаёни гуфтушунидҳои муфассал анҷом дода, вазъ ва дурнамои рушди муносибатҳои Тоҷикистону Ӯзбекистонро муҳокима карданд ва оид ба масъалаҳои мубрами минтақавию байналмилалии мавриди таваҷҷӯҳи тарафайн мубодилаи афкор намуданд.
Дар маҷмӯъ дар ҷараёни сафари расми 36 санад ба имзо расонида шуд.
Айни замон заминаи қарордодиву ҳуқуқии ду кишвар беш 200 созишнома ва шартномаро дар бар мегирад, ки дар сатҳи байнидавлатӣ, байниҳукуматӣ ва байниидоравӣ имзо шуда, поягузори онҳо Аҳднома дар бораи дӯстии абадӣ миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Ӯзбекистон аз 15 июни соли 2000 ва Шартнома дар бораи шарикии стратегӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Ӯзбекистон аз 17 августи соли 2018 мебошанд.
Имрӯз мардуми ду кишвари соҳибистиқлол набояд танҳо аз муносибатҳои дӯстона ва бародаронаи Мавлоно Абдураҳмони Ҷомӣ ва Мир Алишер Навоӣ ёдовар шуда, онро иқтибос оваранд, балки замоне фаро расидааст, ки ҳар як фарди соҳибхиради Тоҷикистону Ӯзбекистон аз дӯстиву бародарии ду фарзанди фарзона – муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва муҳтарам Шавкат Мирзиёев ифтихор намуда, ба он пайравӣ ва аз он тараннум намоянд.
Санаи 31.03.2025 Президенти Ҷумҳурии Узбекистон Шавкат Мирзиёев барои анҷом додани мулоқоту музокироти сеҷонибаи сарони давлатҳои Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистон, иштирок дар ҷашни Наврӯзи байналмилалӣ ва дигар чорабиниҳои муштарак ба шаҳри Хуҷанди вилояти Суғд ташриф оварданд. Дар фурудгоҳи байналмилалии шаҳри Хуҷанд меҳмони воломақомро ба нишони накуҳамсоягӣ ва анъанаҳои меҳмоннавозӣ Асосгузори сулҳу ваҳдати милли, Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон истиқбол гирифтанд. Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон меҳмони воломақомро хайрамақдам гуфта, бо ҷашни байналмилалии Наврӯз табрик намуданд ва аз рушди босуръати муносибатҳои ду давлат дар ҳамаи соҳаҳои ҳамкорӣ изҳори қаноатмандӣ карданд. Густариши фаъолонаи робитаҳои тиҷоратию иқтисодӣ ва фарҳангию гуманитарӣ махсус зикр гардид.
Баъди анҷоми мулоқоти хоссаи сарони давлатҳои Тоҷикистону Узбекистон, ки дар фазои дӯстию бародарӣ ҷараён гирифт, дар ҳамин ҷо маросими имзо ва мубодилаи санади муҳими таърихӣ - Протоколи мубодилаи Тасдиқномаҳои Аҳднома миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Узбекистон дар бораи муносибатҳои ҳампаймонӣ баргузор шуд.
Санади мазкур дар ҳузури сарони давлатҳо аз ҷониби вазирони корҳои хориҷии ду кишвар ба имзо расид. Зимни суҳбат Сарони давлатҳо аҳамияти имзои Аҳдномаи таърихӣ дар бораи муносибатҳои ҳампаймониро таъкид намуда, онро боз як далели равшани дӯстии қавӣ ва дастгирии ҳамдигарии ду давлат номиданд. Ҳарду роҳбар омодагии худро барои минбаъд низ дар ин руҳия муттасил рушд додани муносибатҳои байнидавлатӣ таъкид намуданд. Ҷонибҳо ҷараёни устувори афзоиши гардиши савдои дуҷонибаро, ки далели иқтидори назарраси мавҷудаи ду кишвар барои афзоиши минбаъдаи он мебошад, зикр карданд. Дар ин замина, ба мақсад мувофиқ будани татбиқи лоиҳаҳои муштараки сармоягузорӣ, аз ҷумла дар соҳаҳои саноат, энергетика, кишоварзӣ ва нақлиёт зикр карда шуд.
Сарони ду давлат ба густариши ҳамкории фарҳангиву гуманитарӣ таваҷҷуҳи хосса зоҳир карда, аҳамияти баргузории конфронсҳои илмӣ-амалӣ, форумҳо, фестивалҳо, симпозиумҳо ва мулоқотҳои зиёиёни эҷодкор ва илмиро таъкид намуданд. Инчунин, оид ба баъзе масъалаҳои вобаста ба амният, мушкилоти минтақавӣ ва байналмилалӣ табодули афкор анҷом дода шуд.
Тоҷикистон ва Узбекистон дар доираи ниҳоду созмонҳои минтақавию байналмилалӣ аз қабили - СММ, САҲА, ИДМ, СҲШ, СҲИ ва МҲТБО ҳамкории муваффақ доранд ва мавқеъҳои худро мунтазам ҳамоҳанг менамоянд. Умуман,таҳлилҳо нишон медиҳад, ки ҷараёни рушди муносибатҳои дуҷонибаи Тоҷикистону ба таъмиқи робитаҳои тиҷоративу иқтисодӣ ва гуманитарӣ ва таҳкими робитаҳои сиёсии байни ду давлат манфиатдоранд.
ҲАБИБҶОН МИРЗОЕВ – номзади илмҳои таърих,
устоди факултети муносибатҳои байналхалқӣ
Хабарҳои дигар
-
ҶАЛАСАИ КОРӢ ВОБАСТА БА АМАЛИСОЗИИ СТРАТЕГИЯ Имрӯз, 2-юми апрели соли 2025 дар Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста ба баррасии Нақшаи чорабиниҳои вазорат оид ба иҷрои “Нақшаи амали “Стратегияи миллии арзёбии сифати таҳсилот дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2044” дар солҳои 2025-2027” ҷаласаи корӣ баргузор гардид. Зимни баргузории ҷаласа вазири маориф ва илм Раҳим Саидзода иброз дошт, ки Стратегияи миллии арзёбии сифати таҳсилот дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2044 барои такмили раванди таълим равона шуда, ба таъмини сифати таҳсилот мусоидат мекунад ва барои иштирок дар арзёбии байналмилалии сифати таҳсилот замина мегузорад. Сифати таҳсилот бо дарназардошти таъмини шароити мусоид барои таълиму тарбия, иқтидори кадрӣ, адабиёти таълимии ба қобилияти зеҳнию физиологии тарбиятгирандагону хонандагон мутобиқ, воситаҳои таълимӣ, маводи методию аёнӣ, инчунин азхудкунии барномаҳои таълимию тарбиявии мувофиқ ба талаботи стандартҳои давлатии таҳсилот мавриди арзёбӣ қарор мегирад. 28-уми феврали соли ҷорӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар маҷлиси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон вобаста амалисозии стратегияи мазкур супориш доданд, ки Вазорати маориф ва илм, идораҳои дахлдор ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ барои амалисозии стратегияи мазкур ва бартараф намудани камбудиҳои ҷиддии соҳа тадбирҳои мушаххас андешиданд. Моро зарур аст, ки дастури Пешвои миллатро сармашқи фаъолияти ҳамарӯзаи хеш қарор дода, барои амалисозии бандҳои Нақшаи амали Стратегияи миллии арзёбии сифати таҳсилот дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2044 тамоми неруи худро равона созем. Дар идома сардори шуъбаи сифати таҳсилот Айниддин Холиқзода бандҳои Нақшаи чорабиниҳои вазорат оид ба иҷрои “Нақшаи амали “Стратегияи миллии арзёбии сифати таҳсилот дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2044” дар солҳои 2025-2027”-ро барои баррасӣ муаррифӣ намуд. Вобаста ба бандҳои Нақшаи чорабиниҳои вазорат оид ба иҷрои “Нақшаи амали “Стратегияи миллии арзёбии сифати таҳсилот дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2044” дар солҳои 2025-2027” ҳозирин фикру назари хешро ироа намуданд. Ёдовар мешавем, ки дар ҷаласаи мазкур муовини якум, муовини вазири маориф ва илм, сардорони раёсату шуъбаҳои дастгоҳи марказӣ ва роҳбарони муассисаҳои тобеъ иштирок намуданд. Маркази матбуоти Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон
7
02.04.2025 -
МОҲИЯТИ МИЛЛИЮ УМУМИБАШАРИИ ҶАШНИ НАВРӮЗ Тоҷикон ҳамчун миллати қадимиву фарҳангӣ ва соҳиби тамаддуни пешрафта дар дарозои таърих бо офаридани арзишҳои миллию умумибашарӣ дар рушди тамаддуни ҷаҳонӣ нақши боризу мондагор гузоштаанд. Зеро арзишҳои миллию фарҳангии тоҷикон реша дар умқи таърих дошта, аз насл ба насл гузашта, дар асри навин пойдору қавитар гардидаанд. Аз ин рӯ, имрӯз тоҷиконро ба сифати халқи дорои фарҳанги пешрафта дар арсаи ҷаҳонӣ мешиносанд ва арҷ мегузоранд. Назари иҷмолӣ ба таърихи гузашта нишон медиҳад, ки миллати тоҷик ватандӯсти асил ва дорои тафаккури пешрафта буда, расму оинҳоеро ба мо мерос гузоштаанд, ки аз нигоҳи илму фарҳанги ҷаҳонӣ посухгӯйи тамоми асру замонҳо мебошанд. Яке аз ин гуна ҷашҳои воқеан миллии гузаштагони мо Наврӯзи ҷаҳонафрӯз аст, ки бо гузашти қарнҳо шукӯҳу шаҳомати он афзун гардидаву оламгир шудааст. Бинобар ин, омӯзишу таҳлил ва таҳқиқи ҳамаҷонибаи заминаҳои таърихии пайдоиш, ташаккул ва таҳаввули ин суннати ниёгон имрӯз бозгӯйи он аст, ки он дорои аҳаммияти барҷаста мебошад ва дар тарбияи худшиносию эҳсоси ормонҳои миллии имрӯзиён нақши босазо мегузорад. Дар ин замина, муҳаққиқони зиёде ба омӯзишу таҳқиқи ғояву аҳдофи умумибашарии суннати мазкур машғуланду паҳлуҳои норавшани онро барои ҷаҳониён бармало месозанд. Ҷашни Наврӯз таърихи беш аз шашҳазорсола дошта, дар тӯли таърих бо истифода аз унсурҳои миллӣ таҷлил мегардид. Чун он ҷашни инсонсоз ҳасту ба эҳёву бедоршавии табиат иртибот дорад, доираи ҷуғрофияш ҳам сол то сол васеъ мегардад. Шоистаи таъкид аст, ки маҳз дар замони соҳибистиқлолӣ ҷашни Наврӯз умри дубора пайдо намуда, бо тамоми унсурҳои миллию мардумияш барқарор гардиду густариш ёфт. Истиқлоли давлатӣ имкон фароҳам овард, ки анъанаҳои миллӣ, расму русум ва ҷашну арзишҳои миллию фарҳангӣ эҳё гарданд. Аз ин ҷост, ки имрӯз ҷашнҳои Наврӯз, Тиргон, Меҳргон ва Сада дар тамоми минтақаҳои кишвар таҷлил мегарданд. Дар ин миён, ҷашни Наврӯз мақоми ҷаҳониро касб кардааст. Дар бораи ҷанбаҳои таърихию асотирӣ ва назариявии он дар заминаи асарҳои таърихию илмӣ ва маъхазҳои муътамад мақолаҳои зиёде таълиф шудаву хусусиятҳои ин ҷашн шарҳу тавзеҳ ёфтаанд. Дар замони соҳибистиқлолӣ хидматҳои мондагори Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар эҳёи Наврӯз ва ҷаҳонишавии он муҳим мебошанд. Маҳз бо талошҳои пайвастаи Пешвои миллат Наврӯз дар замони истиқлол ба ҷашни миллию мардумӣ табдил ёфт. Зеро рисолати инсонсозиву фарҳангпарвариву башардӯстонаи ин суннат дар роҳи расидан ба муттаҳидию ҳамбастагии миллату халқиятҳо мусоидат мекунад. Пешвои миллат дар масъалаи муаррифӣ намудани Наврӯз дар сатҳи ҷаҳонӣ аз рӯзҳои аввали соҳибистиқлолӣ таваҷҷуҳ ва доир ба муҳиммияти ин ҷашн аз минбарҳои баланди ҷаҳонӣ суханронӣ намуда, таҷлили онро дар сатҳи ҷаҳонӣ таъкид кардаанд. Ҳанӯз соли 2002 Пешвои миллат ба масъалаи ҷаҳонӣ намудани ҷашни Наврӯз таваҷҷуҳ карда, дар суҳбат бо директори генералии ЮНЕСКО масъалаи ба рӯйхати мероси фарҳангии ҷаҳонӣ ворид намудани онро ба миён гузоштанд. Дар зимн, дар ҳар як суханронӣ ба мардуми кишвар вижагиҳои ин ҷашнро шарҳу тавзеҳ мебахшанд. Бинобар ин, хидматҳои Пешвои миллат дар эҳёи Наврӯз дар кишвар ва мақоми ҷаҳонӣ гирифтани он бузургу нодиранд. Барои тақвияту асоснок намудани андешаҳоямон нуктаҳо аз суханрониҳои Пешвои миллатро дар хусуси таҷлили ин ҷашни ниёгон меорем, ки дар заминаи таҳлилу омӯзиш ва таҳқиқи фарогир анҷом пазируфтаанд ва фикреро талқин мекунанд, ки Наврӯз суннатест бархоста аз тамаддуни заволнопазири мардуми тоҷик. Мусаллам аст, ки доир ба таърихи ташаккули ин ҷашни бостонӣ асарҳои зиёде таълиф ва дар суханрониҳои Сарвари давлат он ҳама ба таври дақиқ ва таҳлили ҳамаҷониба пешниҳод гардиданд. Яъне, он анъанаю русум ва суннатҳое, ки дар ҷашни мазкур анҷом мепазиранд, ҳамчун омили ҳувиятсозу ваҳдатофар дар дарозои таърих барои ҷомеа хидмат кардаанд. Сарвари давлат қайд намудаанд, ки «Дар аҳди Хусрави Парвиз ромишгари бузург Борбад дурдонаҳои беҳтарини савту навои наврӯзиро дар оҳангҳои «Сози Наврӯз», «Наврӯзи бузург», «Наврӯзи Хоро» ва «Сабз андар сабз» фароҳам оварда, ба хизмати ояндагон гузоштааст. Беҳтарин баҳорияҳо, ситоиши Наврӯз ва баёни ормонҳои неки инсонӣ ашъори безаволи устод Рӯдакӣ, Фирдавсӣ, Хайём, Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ, Саъдӣ, Ҳофиз, Камол, Ҷомӣ, Сайидо ва дигар адибони номдори моро оро додаанд. Шояд дар олам мисли Наврӯз кам ҷашне вуҷуд дошта бошад, ки русуми дилчасп ва суннатҳои зиндагисози онро миллату халқҳои дигари олам чун дастоварди беназири фарҳангӣ пазируфта, бо ҳамин номи зебои тоҷикӣ таҷлил намоянд». Бояд қайд кард, ки дар ҳар як суханронии Пешвои миллат ба муносибати Наврӯз вижагиҳои он муайяну мушаххас шуда, омилҳои муттаҳидсози он дар замони пуртазоди ҷаҳони муосир таъкид мегардад. Маълум аст, ки ин ҷашни бедоршавии табиат, ки ҳамбаста ба фаъолияти башар аст, марзҳои кишварро убур кардаву шодибахши ҷаҳониён гардидааст. Ба таъкиди Сарвари давлат, «Аслан, Наврӯз ва ҳикмату фалсафаи он бар пояи бузургдошт ва ситоиши инсон, сарфи назар аз мансубияти диниву мазҳабӣ ва мақоми иҷтимоӣ, баробарӣ, таҳаммулгароӣ, авфу бахшиш, оғози саҳифаи нав дар зиндагӣ ва дар маҷмуъ, сулҳу субот бунёд гардидааст. Ин ҳама арзишҳои ҷовидонӣ ва аҳаммияти умумибашарии Наврӯз барои мо – тоҷикон дар баробари забони ширину шевои тоҷикӣ, таърих, илм ва адабиёту фарҳанги пурғановати бо ин забон таълифшуда мояи ифтихору сарфарозӣ ва беҳтарин василаи худшиносиву худогоҳӣ мебошад. Мо, ҳамчунин, ифтихор дорем, ки дар асри бисту якум, яъне, дар замони рушди босуръати илму техника ва технологияҳо Наврӯз бо таърихи шашҳазорсолаи худ ҳанӯз зинда аст, дар қалби ҳар яки мо ҳамчун ҷузъи ҷаҳонбиниву ҷаҳоншиносии наслҳо решаҳои амиқ дорад ва ниёзҳои маънавию иҷтимоии мардуми моро қонеъ мегардонад». Мусаллам аст, ки ҷашни Наврӯз дар заминаи андешаҳои амиқу бавусъат ва ҷаҳонбинии мардуми тоҷик ба вуҷуд омада, ба омили худшиносиву ҳувиятсоз табдил ёфтааст. Дар зимн, боиси ифтихору сарфарозии мардуми тоҷик аст, ки Наврӯз баргирифта аз ду вожаи аслан, тоҷикӣ, яъне, «рӯзи нав» буда, барои тамоми мардуми сайёра бо ҳамин ном маъруфият дорад. Дар баробари ин, Наврӯз дар адабиёти тоҷик ба таври рангоранг ва фарогир тараннум ёфта, оғоз аз саромадони адабиёти классику муосири тоҷик то имрӯзиён дар ашъорашон онро бо сабку шеваҳои гуногун васфу ситоиш кардаанд. Яъне, Наврӯз дар адабиёти безаволи тоҷик ҷойгоҳи баланд дошта, шоирон вижагиҳои онро дар ашъорашон таҷассум намудаанд. Дорои ҷанбаҳои волои миллӣ будани ин ҷашни тоҷикон боиси он гаштааст, ки дар адабиёту фолклори тоҷик хусусияту ҷузъиёт ва зебоиҳои он ба таври барҷаста инъикос гардад. Аз ин ҷост, ки адибони тоҷик дар ашъори худ Наврӯзро дар меҳвари эҷодиёташон қарор дода, эҳсос ва дарку маърифати хешро дар қолаби назм пешниҳоди хонанда кардаанд. Сайидои Насафӣ мегӯяд: Мунаввар шаҳр шуд чун субҳи Наврӯз Баробар шуд ба аҳди ӯ шабу рӯз. Бояд гуфт, ҳар арзиши миллие, ки бархоста аз сиришту фаҳмиши мардум аст, ҳатман ба адабиёт ворид гашта, тасвиру инъикоси он баҳри пойдориву таҳкими суннати мазкур хидмат мекунад. Наврӯз ҷашнест, ки аз оғоз то имрӯз ҳамвора дар такомулу ташаккул аст. Бо ҷаҳонӣ гардидани Наврӯз, ки аз ташаббусҳои беназири Пешвои миллат маҳсуб меёбанд, обрӯю нуфузи кишвари азизамон дар арсаи ҷаҳонӣ боз ҳам баландтару волотар гардид. Имрӯз дар расонаҳои хориҷӣ андешаҳое садо медиҳанд, ки ҷашни мазкурро моли ину он қавму миллат меҳисобанд. Аввалан, бо ин таҳрифи воқеият аз таърих огоҳ набудани худро муддаиён ошкор менамоянд, сониян, ин падидаи манфӣ аз нодида гирифтани фарҳанги заволнопазири мардуми тамаддунофари тоҷик ба шумор меравад. Аз ин рӯ, моро зарур аст, ки боз ҳам мӯшикофонаю дақиқтар таъриху фалсафаи Наврӯзро ба ҳайси ҷузъи фарҳанги миллат таҳқиқ намуда, ба ҷаҳониён муаррифӣ кунем. Зеро Наврӯз ҷашни миллии тоҷикон ва Тоҷикистон Ватани аслии Наврӯз аст. Дар ҳеҷ гӯшаю канори ҷаҳон Наврӯз чун дар Ватани худ – Тоҷикистони азиз бо шукӯҳу шаҳомати хосса таҷлил намегардад. Мардуми шарафманди тоҷик ҳанӯз чанд моҳ қабл аз фарорасии Наврӯзи ҷаҳонафрӯз барои таҷлили он омода мешаванд ва онро омили баракат дар ҳар як хонадони тоҷик ва суруди шодиву нусрат медонанд. Аз ин рӯ, Наврӯз суннати ҳақиқиву миллии тоҷикон буда, дар Ватани аслии худ шуҳрати ҷаҳонӣ пайдо намуд. Дар ин миён, аз ҳамоишҳои байналмилалии наврӯзӣ дар кишвари азизамон метавон ёдовар шуд. Зеро бо ҷаҳонӣ шудани он маҳз дар кишвари мо сарони кишварҳои зиёде ташриф овардаву бузургиву шаҳомати ин ҷашни таърихиро эҳсос кардаанд. Шоми 31 марти соли равон бо иштироки роҳбарони ҷумҳуриҳои Тоҷикистон, Ӯзбекистон ва Қирғизистон дар шаҳри Хуҷанди бостонӣ барномаи бошукӯҳи наврӯзӣ баргузор гардид, ки боиси ифтихори ҳар як шаҳрванди мамлакат мебошад. Барномаи пурмуҳтавои фарҳангӣ, ки дар оғози он суханрониҳои сарварони давлатҳои зикршуда пешниҳод гардид, бори дигар собит намуд, ки Тоҷикистон гаҳвораи сулҳ ва таҳкиму устувории минтақа ва Наврӯз омили муттаҳидкунандаву муносибати дӯстӣ ва ваҳдати миллатҳо маҳсуб меёбад. Дар ҷашни байналмилалии мазкур Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид карданд: «Ғояву анъанаҳои тағйирнопазири Наврӯз ҳамчун ҷузъи таркибии таъриху фарҳанги мо аз қаъри қарнҳо моро ба таҳкими сулҳу субот, муносибатҳои дӯстӣ ва ҳамкорӣ водор месозанд. Боиси фараҳмандист, ки мардумони мо ҳамеша барои ҳифзу ғанӣ гардонидани анъанаҳои неки он - бародарӣ, ризоият, ҳамдилӣ саъю талош карда, онҳоро то ба рӯзҳои мо расонидаанд. Ин ҷашн дар тӯли асрҳои зиёд барои таҳкими ғояҳои олии башардӯстӣ, фазои эҳтироми муштарак ва созгорӣ хизмат менамояд. Кишварҳо ва мардумони моро риштаҳои мустаҳками дӯстии танготанг, накуҳамсоягӣ ва рушди муштарак ба ҳам мепайванданд». Ин суханони воқеан, инсондӯстонаву ваҳдатофарини Сарвари давлат бори дигар шаҳодати он аст, ки дар фалсафаи давлатдории тоҷикон сулҳу дӯстӣ ва ҳамдиливу бародарӣ дар меҳвари фаъолият қарор дорад. Дар зимн, барномаи фарҳангӣ бозгӯйи мушаххаси дӯстиву ҳамдилии кишварҳои минтақа буда, шеъру суруд ва ороиши саҳна ифодагари анъанаи неки дӯстиву бародарии кишварҳои ҳамҷавор дар дарозои таърих ва таҳкимбахши равобити ҳасана дар ҳамсоядориву давлатдорӣ ба ҳисоб мерафт ва таҷаллибахши ҳақиқии Наврӯзи дилафрӯз дар ақсои олам мебошад. Мо-ҳамагон шоҳид ҳастем, ки дар гӯшаву канори ҷаҳон ҷангҳои манфиатхоҳона ба марги ҳазорон афроди бегуноҳ сабаб гардидаву сулҳу субот ба як масъалаи ормонӣ табдил ёфтааст. Дар ин вазъияти мураккабу печида маҳз фаъолияти шахсиятҳои таърихӣ тақдирсоз мебошанд ва Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун шахсияти таърихӣ борҳо бо амалҳои ватандӯстонаашон собит намуданд, ки инсон қодир ба тағйирсозии ҷомеаву давлат мебошад. Саҳифаи наве, ки дар муносибатҳои давлатдорӣ бо кишварҳои Ӯзбекистон ва Қирғизистон боз шуд ва шартномаҳои нави ҳамкорие, ки ба имзо расиданд, воқеан, таърихиву сарнавиштсоз мебошанд. Имзои санадҳои муҳимми таърихӣ – Шартнома миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷумҳурии Қирғизистон ва Ҷумҳурии Ӯзбекистон дар бораи нуқтаи пайвастшавии сарҳадҳои давлатии се кишвар ва Эъломияи Хуҷанд доир ба дӯстии абадӣ далели ин гуфтаҳост. Ҳамоиши сатҳи байналмилалие, ки бо таҷлили бошукӯҳи Наврӯз дар шаҳри бостонии Хуҷанд баргузор гардид, аҳаммияти бузурги таърихӣ, фарҳангӣ ва сиёсӣ дошта, симои Тоҷикистони биҳиштосоро дар миқёси ҷаҳон боз ҳам бештар муаррифӣ намуд ва дар фаъолияти сиёсии Пешвои миллат саҳифаи навро рақам зад. Мусаллам аст, ки анъанаҳои миллии тоҷикон ҳеҷ гоҳ аҳаммияти худро гум намекунанд, балки бо гузашти солҳо арзишмандтару гаронмоятар мегарданд. Дар оммавӣ ва ҷаҳонӣ гардидани Наврӯзи оламафрӯз хидмати Президенти кишвар мондагор буда, дар замони пуршиддати ҷаҳони муосир он омили муттаҳидкунандаи мардуми сайёра гардидааст. Дар ин замина, андешаҳои худро бо суханони ҳикматбори Пешвои миллат анҷом медиҳем: «Эҳёи Наврӯз ва ба ҷашни байналмилалӣ табдил ёфтани он, ки боиси боз ҳам боло рафтани нуфузу обрӯи Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳонӣ гардид, моро водор месозад, ки суннатҳои ахлоқиву маънавӣ ва иҷтимоиву фарҳангии онро минбаъд низ инкишоф диҳем ва онҳоро ба ҷаҳониён бештар муаррифӣ намоем. Зеро мо-тоҷикон, дар ҳақиқат, миллати куҳанбунёду соҳибфарҳанг ва соҳибтамаддун буда, ба арзишҳои ҷовидонаи инсондӯстиву таҳаммулгароӣ ва зебоипарастиву созандагӣ ҳамчун асоси маънавиёти миллиамон ҳамеша арҷ мегузорем». Эҳсон САФАРЗОДА, номзади илми филология, Насриддин ОХУНЗОДА, номзади илми филология
38
02.04.2025 -
СЕМИНАРИ ОМӮЗИШӢ ҶИҲАТИ БАРГУЗОРИИ ДАВРИ АВВАЛИ ОЗМУНИ «ИЛМ - ФУРӮҒИ МАЪРИФАТ» 2-юми апрели соли равон дар Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати омодагиҳо барои баргузории озмуни ҷумҳуриявии «Илм - фурӯғи маърифат» дар соли 2025 таҳти раёсати муовини якуми вазири маориф ва илм Ҳомид Ҳошимзода семинари омӯзишӣ баргузор гардид, ки дар он сардорони раёсату шуъбаҳои дахлдори дастгоҳи марказии вазорат, роҳбарони муассисаҳои тобеи вазорат, сардорон ва мудирони раёсату шуъбаҳои маориф ва дигар масъулон ба тариқи ҳузурӣ ва маҷозӣ иштирок намуданд. Нахуст, муовини якуми вазири маориф ва илм қайд намуд, ки бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар кишвар озмуни ҷумҳуриявии «Илм фурӯғи маърифат» роҳандозӣ гардида, аз ҷониби аҳолӣ дастгирии васеъ пайдо кардааст. Дар ҷаласа низомномаи озмун дар соли 2025 бо тағйиру иловаҳо мавриди муҳокима ва баррасӣ қарор гирифта, доир ба шароити баргузории он тибқи низомномаи нав миёни ҳозирин мубодилаи афкор сурат гирифт. Дар идома сардори раёсати илм ва инноватсия А. Раҳмонзода вобаста ба баргузории озмун дар соли 2025 тариқи рӯнамо суханронӣ намуд. Гуфта шуд, ки тибқи Амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 2 январи соли 2025, №АП-710 ба Низомномаи озмуни ҷумҳуриявии «Илм - фурӯғи маърифат» тағйиру иловаҳо ворид гардида, дар соли 2025 номинатсияи «Зеҳни сунъӣ ва барномасозӣ» ворид карда шуд. Ҳамзамон, ҷиҳати боз ҳам такмил ва таҳким бахшидани раванди баргузории озмун ва ҳавасмандсозии бештари иштирокчиён бо дастури бевоситаи Роҳбари давлат ба Низомномаи озмун дар соли 2025 навгониҳо ворид карда шуд. Ҳадафи номинатсияи «Зеҳни сунъӣ ва барномасозӣ» ба баланд бардоштани сатҳи огоҳии иштирокчиёни он дар бораи технологияҳои навин дар соҳаҳои зеҳни сунъӣ ва муҳандисии барномавӣ, ҷалби таваҷҷуҳи онҳо ба дурнамо ва имкониятҳои соҳаҳои мазкур, инчунин ҳавасмандгардонии фаъолиятҳои ҷустуҷӯӣ, коркард ва тадиқотии марбут ба идеяҳои нав нигаронида шудааст, ин соҳибони мақоми аввали номинатсия мазкур ва номинатсияи «Ихтироъкорӣ» метавонанд барои Шоҳҷоизаи озмун дар даври ниҳоӣ рақобат кунанд. Бар замми ин, мукофотпулӣ барои ғолибони озмун ду баробар зиёд карда шуда, маблағи умумӣ барои баргузорӣ ва қадршиносии ғолибони озмун 9 220 000 (нуҳ миллиону дусаду бист ҳазор) сомониро ташкил медиҳад. Ёдовар мешавем, ки озмуни ҷумҳуриявии «Илм - фурӯғи маърифат» тӯли 6 сол аст, ки баргузор мешавад ва ҳамасола бо тағйироти нав ба нав аз ҷониби иштирокчиёни озмун гарм истиқбол мешавад. Маркази матбуоти Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон
8
02.04.2025
