07.07.2025
Рӯзи 7-уми июли соли равон дар Донишгоҳи давлатии молия ва иқтисоди Тоҷикистон маросими навбатии супоридани дипломҳои аъло ба хатмкунандагони зинаи бакалавриат ва магистратура бо иштироки роҳбарият, ҳайати профессорону устодон ва волидони хатмкунандагон баргузор гардид.
Ҷаласаро ректори ДДМИТ Сатторзода Бобоҷон Абдуҷаббор оғоз бахшида, сараввал хатмкунандагонро бо хатми бомуваффақияти донишгоҳ бо дипломи аъло табрик намуда, иброз дошт: «Боиси хушнудист, ки ҳамасола раёсати ДДМИТ дипломи донишҷӯёнеро, ки донишгоҳро бо баҳои хубу аъло хатм намуда, сазовори дипломи аъло гардидаанд, тантанавор тақдим менамояд. Ин навбат, Шумо шогирдони азиз, аз ҷумлаи хушбахттарин донишҷӯёне ҳастед, ки ДДМИТ-ро бомуваффақият хатм намуда, сазовори дипломи аъло гардидаед. Солҳо мегузаранд, вале ин лаҳза барои Шумо чун хотироти бебаҳо боқӣ мемонад. Мо таманно дорем, ки донишу маҳорат, таҷрибаву матонати ҳар яки Шумо ба хотири ояндаи неки рӯзгоратон ва рушду пешрафти Ватани азизамон - Тоҷикистон истифода карда шавад", - афзуд ректор.
Ректори муассиса, инчунин қайд намуд, ки имрӯзҳо ба масъалаи рушду ташаккули маърифату дониши ҷомеа, махсусан ҷавонон таваҷҷуҳи хосса зоҳир гардида, илму дониш ба манбаи арзишманду пурқимати зиндагонии инсоният табдил ёфтааст.
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои донишманд шудани насли ҷавон диққати ҷиддӣ зоҳир намуда, дар паёмҳои ҳамасолаи худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон паҳлуҳои нав ба нави илму маориф, махсусан баланд бардоштани сатҳу сифати таҳсилотро пайваста таъкид менамоянд.
Ректор дар идомаи суханронии хеш илова кард, хурсандиовар аст, ки ҳамасола шумораи гирандагони дипломҳои аъло дар донишгоҳ афзоиш ёфта, онҳо дар муассисаҳои гуногуни иқтисодиву молиявӣ фаъолият намуда, баҳри тадбиқи бомароми ҳадафҳои миллии рушди кишварамон саҳмгузорӣ менамоянд. Мо натиҷаи фаъолияти босамари хатмкунандагони донишгоҳро омӯхта, хушнуд аз он мешавем, ки шогирдонамон моҳияти сиёсати созандаву бунёдкоронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дарк намуда, бо як ҳисси баланди худшиносиву худогоҳии миллӣ дар раванди татбиқи ҳадафмандонаи ин сиёсат чун пайравони асили Пешвои миллат фаъолона ширкат меварзанд.
Раёсати донишгоҳ дар доираи ҳамкориҳои худ имкон дорад, ки хатмкунандагонро барои таъмин гардидан ба ҷойи кори доимӣ дар Вазорати молияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, субъектони зертобеи он ва дигар вазорату кумитаҳо, ташкилоту муассисаҳо, махсусан муассисаҳои бонкиву молиявӣ пешбарӣ намояд.
Дар идомаи маросими хатм, доктори илмҳои иқтисодӣ, профессор Эмомалӣ Нуралӣ хатмкунандагонро табрику таҳният гуфта, ба онҳо дар фаъолиятҳои минбаъдаашон барору муваффақият таманно кард.
Аз номи хатмкунандагон бошад, Манижа Солеҳзода, Ҳусейнҷон Илҳомзода, Бузургмеҳр Ғаффорзода ва Зарина Зиёзода баромад намуд, ба роҳбарият ва коллективи меҳнатии донишгоҳ изҳори сипосу миннатдорӣ намуданд.
Дар фарҷом дар шароити тантанавӣ ба 82 нафар хатмкунандагоне, ки донишгоҳро соли таҳсили 2024-2025 бомуваффақият хатм намуданд, дипломи аъло тақдим карда шуд.
Шуъбаи иттилоот ва нашрия
Хабарҳои дигар
-
ДУРАХШИ НАВРАСОНИ ТОҶИК ДАР АРСАИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ: APMO-2025 Хонандагони тоҷик дар Олимпиадаи байналмилалии APMO (Asian Pacific Mathematics Olympiad), ки миёни 36 кишвари ҷаҳон баргузор гардид, бо иштироки фаъол ва натиҷаҳои назаррас Тоҷикистонро намояндагӣ карданд. Олимпиада соли ҷорӣ тариқи фосилавӣ баргузор шуда, ҳайати 10-нафараи Тоҷикистон натиҷаҳои зеринро ба даст овард: • Тухтаров Олимҷон — медали нуқра (ҷойи 2) • Юсупов Меҳрубон — ҷойи ифтихорӣ • Рашидов Санҷар — ҷойи ифтихорӣ • Саймуҳидинзода Муҳаммаддрис — ҷойи ифтихорӣ • Маҳмадов Муҳаммадиқбол — ҷойи ифтихорӣ • Садуллоев Осим — ҷойи ифтихорӣ • Шаропов Сино — ҷойи ифтихорӣ • Соҳибназаров Фарҳод — ҷойи ифтихорӣ • Умаров Илёсхон — ҷойи ифтихорӣ Ин натиҷа самараи заҳмати омӯзгорону мутахассисон ва иштирокдорон буда, Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси ҳидоятҳои Пешвои миллат ҷиҳати беҳтарсозии шароити таълиму тарбия ва рушди ҳаракати олимпӣ минбаъд низ корҳои заруриро пайгирона амалӣ менамояд.
54
08.08.2025 -
Татбиқи низоми бисёрхола: зарурат, бартарӣ ва пешниҳод Низоми баҳодиҳии бисёрхола яке аз маъмултарин низомҳои баҳодиҳӣ дар ҷаҳон ба ҳисоб рафта, дар муассисаҳои таълимии гуногун (мактабҳои таҳсилоти миёна, коллеҷҳо, донишгоҳҳо) истифода мешавад. Низоми баҳодиҳии даҳхола ба донишҷӯён/хонандагон имкон медиҳад, ки донишу малака ва маҳорати худро зимни санҷишҳои гуногун (пурсишҳо, тестҳо, имтиҳонҳо) муайян кунанд. Баҳоҳо одатан аз 0 то 10 буда, 10 баҳои баландтарин аст. Низоми бисёрхолаи баҳодиҳӣ дар Тоҷикистон бо дастури Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳанӯз аз соли 2014 оғоз гардида, мақсади асосии он ворид шудан ба фазои ягонаи таҳсилоти ҷаҳонӣ, муайян кардани сатҳи воқеии донишу малакаи хонандагон ва ҳавасманд гардонидани онҳо ба раванди таълим мебошад. Озмоиши низоми 10-хола дар 140 муассисаи таълимии озмоишӣ дар саросари кишвар (бо иштироки 491 омӯзгор ва 6563 хонанда) гузаронида шудааст. Зарурат ва сабабҳои гузариш ба низоми 10-хола 1. Нокифоягии низоми 5-холаи баҳогузорӣ яке аз сабабҳои асосии гузариш ба низоми 10-хола мебошад. Низоми кӯҳна танҳо чаҳор баҳоро (2, 3, 4, 5) пешниҳод мекард, ки барои арзёбии дақиқ ва ҳамаҷонибаи дониш, малака ва маҳорати хонандагон кофӣ набуд. Ин маҳдудият боиси он мегардид, ки омӯзгорон дар амалия баҳоҳои мобайниро, ба монанди «+4» ё «–3» истифода баранд. Ин гуна баҳоҳо расман эътироф нашуда буданд ва на ҳамеша сатҳи воқеии дониши хонандаро инъикос мекарданд. Дар натиҷа, байни хонандагоне, ки баҳои «3» мегирифтанд, фарқияти назаррас вуҷуд дошт. Яке метавонист, баҳои хуб ба даст оварад, аммо бо сабаби чанд хатоии ночиз «4» нагирад, дар ҳоле ки дигаре дониши хеле заиф дошта бошад ва ба зӯр баҳои «3» гирад. Низоми 5-хола ин фарқиятҳоро ба назар намегирифт ва шаффофиятро дар раванди баҳогузорӣ коҳиш медод. Гузариш ба низоми 10-хола ин мушкилотро ҳал карда, имкон медиҳад, ки дониш ва кӯшиши хонандагон одилона ва дақиқ арзёбӣ гардад. 2. Тавре ки дар таҳлилҳо ва озмоишҳо мушоҳида шуд, низоми нави 10-холаи баҳогузорӣ омили муҳимме дар таъмини шаффофият ва афзоиши ҳавасмандии хонандагон ба ҳисоб меравад. Дар низоми 5-холаи анъанавӣ муайян кардани сатҳи дониши воқеии хонанда душвор буд, зеро як баҳо (масалан, «4») метавонист дониши мукаммал ва ҳам дониши миёнаро дарбар гирад. Ин ҳолат боиси нофаҳмиҳо ва ҳатто норизоияти хонандагону волидайн мегардид. Бо ҷорӣ шудани низоми 10-хола, ҳар як хол аз 1 то 10 меъёрҳои дақиқ ва мушаххаси худро дорад. Ин имкон медиҳад, ки омӯзгор дониши хонандаро бо сатҳи баландтарин (10) ё сатҳи миёна (масалан, 6 ё 7) одилона ва бидуни нофаҳмӣ арзёбӣ кунад. Шаффофияти ин низом дар он зоҳир мегардад, ки хонанда ба таври возеҳ мефаҳмад, ки чаро ба ӯ 8 хол дода шудааст, на 9 ва чӣ бояд кард, то холи баландтар ба даст орад. Ҳамин шаффофият дар навбати худ боиси афзоиши ҳавасмандии хонандагон мегардад. Хонанда дигар аз «тарси доимӣ» аз баҳои паст ранҷ намекашад, балки имкони воқеии беҳтар кардани натиҷаҳои худро мебинад. Масалан, агар хонандае 5 хол гирад, ин ба ӯ нишон медиҳад, ки донишаш кофист, аммо барои гирифтани 6 ё 7 хол, ки сатҳи «қаноатбахш» ва «хуб» мебошад, бояд бештар кӯшиш кунад. Ин раванд тадриҷан боиси рушди худшиносӣ ва масъулиятшиносии хонанда мегардад, зеро ӯ медонад, ки кӯшиши иловагии ӯ ҳатман бо баҳои одилона қадр карда мешавад. Инчунин, ин низом имкониятҳои зиёдеро барои омӯзиши мустақил ва худташаккулдиҳӣ фароҳам меорад, ки дар маҷмуъ, ба баланд бардоштани сифати таҳсилот мусоидат мекунад. 3. Гузариш ба низоми 10-холаи баҳогузорӣ на танҳо як тағйироти дохилӣ дар низоми маорифи Тоҷикистон аст, балки як қадами муҳим барои ҳамоҳангсозӣ бо стандартҳои ҷаҳонӣ мебошад. Бисёре аз кишварҳои пешрафтаи ҷаҳон муддати тӯлонӣ аст, ки аз низомҳои баҳогузории бисёрхола (масалан, 10-хола, 12-хола ё 100-хола) истифода мебаранд. Ин низомҳо имкон медиҳанд, ки сатҳи дониши хонандагон дақиқтар ва шаффофтару воқеитар арзёбӣ гардад. Ҳамоҳангсозии низоми баҳогузорӣ бо меъёрҳои байналмилалӣ барои хонандагони тоҷик имкониятҳои наверо боз мекунад. Аз ҷумла, вақте ки хатмкунандагони мактабҳои Тоҷикистон мехоҳанд таҳсилоти худро дар мактабҳои хориҷӣ идома диҳанд, баҳоҳои онҳо бо низомҳои байналмилалӣ муқоисашаванда мегарданд. Ин раванд эътирофи ҳуҷҷатҳои таҳсилоти онҳоро осон месозад ва ба онҳо имкон медиҳад, ки дар бозори таҳсилоти ҷаҳонӣ рақобатпазиртар бошанд. Илова бар ин, ҳамоҳангсозӣ ба муассисаҳои таълимии кишвар имкон медиҳад, ки дар лоиҳаҳои байналмилалӣ, барномаҳои табодули донишҷӯ ва ҳамкориҳои илмӣ бо мактабу донишгоҳҳои хориҷӣ фаъолона иштирок кунанд. Тавассути ин низом сатҳи рушди маорифи Тоҷикистон дар сатҳи байналмилалӣ ба осонӣ арзёбӣ мегардад. Ҳамчунин, ба татбиқи босамари Стратегияи миллии рушди маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 мусоидат мекунад. Тағйирёбии низоми баҳогузорӣ аз панҷхола ба даҳхола дар системаи маорифи Тоҷикистон ба далели бартариҳои муҳимми он, ки ба баланд бардоштани сифати таҳсилот равона шудаанд, амалӣ гардидааст. Ин низом, ки дар асоси таҷрибаи байналмилалӣ коркард шудааст, дорои вижагиҳои академии муҳим мебошад. Бартариҳои асосии низоми баҳодиҳии даҳхола 1. Шаффофият ва дастрасии мафҳумӣ. Низоми даҳхола нисбат ба низоми анъанавии панҷхола барои ҳамаи ҷонибҳои манфиатдор (хонандагон, омӯзгорон ва волидайн) фаҳмо ва дастрас аст. Баҳоҳои ин низом дар як миқёси васеътар ҷойгир шудаанд, ки ин баҳогузории нисбатан дақиқро таъмин менамояд. Ҳар як баҳо, аз 1 то 10 як сатҳи мушаххаси донишро ифода мекунад. Ин ба омӯзгорон имкон медиҳад, ки байни сатҳҳои гуногуни дониш фарқияти равшан гузоранд, ки дар низоми панҷхола бо баҳоҳои монанди «3» ё «4» пурра ифода намеёфт. Ба ин васила, хонанда ва волидайн метавонанд сатҳи воқеии донишро бо возеҳият дарк кунанд ва барои беҳтар кардани он тадбирҳои мувофиқ андешанд. 2. Шаффофият ва бетарафӣ. Яке аз бартариҳои калидии низоми даҳхола, зиёд шудани сатҳи шаффофияти баҳогузорӣ мебошад. Ин низом ба омӯзгорон имкон медиҳад, ки арзёбиро дар асоси меъёрҳои мушаххас ва дақиқ амалӣ созанд. Меъёрҳои баҳогузорӣ барои ҳар як фан ва мавзуъ таҳия шуда, баҳогузориро аз ақидаҳои шахсӣ ё субъективии омӯзгор ҷудо мекунад. Ин меъёрҳо барои баҳодиҳии ҷавобҳои шифоҳӣ, хаттӣ, корҳои амалӣ ва санҷишӣ истифода мешаванд, ки баҳои ниҳоиро бо арзёбии объективӣ ва бетараф муайян месозанд. Ин равиш боиси коҳиш ёфтани баҳсҳо ва эътирозҳо оид ба баҳоҳо мегардад. 3. Стандартӣ ва муқоисашаванда будан. Низоми даҳхола имконияти стандартизатсияи баҳогузориро дар саросари муассисаҳои таълимии кишвар фароҳам меорад. Ин маънои онро дорад, ки меъёрҳои баҳодиҳӣ дар ҳамаи мактабҳо якхела буда, баҳои якхела (масалан, ҳашт) дар ҳамаи муассисаҳо як сатҳи донишро ифода мекунад. Ин муқоисаи дониши хонандагонро дар сатҳи миллӣ осон мегардонад. Муқоисашавандагӣ на танҳо баҳодиҳии инфиродии хонандагонро дар дохили синф имконпазир месозад, балки барои муайян кардани сатҳи дониши хонандагон дар байни мактабҳои гуногун ва минтақаҳои кишвар низ мусоидат мекунад. Ин омил барои қабули қарорҳои дуруст дар сатҳи сиёсати маориф, таҳияи барномаҳои таълимӣ ва рушди бонизоми системаи маориф аҳаммияти калон дорад. Пешниҳод Барои баланд бардоштани самаранокии низоми баҳодиҳии даҳхола корҳои зеринро анҷом бояд дод: 1. Интегратсияи усулҳои гуногуни баҳодиҳӣ. Барои арзёбии ҳамаҷонибаи дониш ва маҳорати хонандагон, истифодаи танҳо як намуди баҳогузорӣ, масалан, имтиҳони ниҳоӣ кофӣ нест. Аз ин рӯ, пешниҳод мегардад, ки низоми даҳхола бо усулҳои арзёбии ташаккулдиҳанда (формативӣ) ва арзёбии ҷамъбастӣ (суммативӣ) муттаҳид карда шавад. Арзёбии ташаккулдиҳанда ба омӯзгорон имкон медиҳад, ки пешрафти хонандагонро дар давоми тамоми раванди таълим пайгирӣ кунанд. Ин усул баҳогузории ҷориро дарбар мегирад, ки тавассути он омӯзгор метавонад мушкилоти хонандаро саривақт ошкор намуда, ба ӯ барои азхудкунии беҳтари мавзуъ кумак расонад. Масалан, баҳоҳо барои иштирок дар дарс, иҷрои супоришҳои хурд ва корҳои мустақил баҳоҳои ташаккулдиҳанда мебошанд. Арзёбии ҷамъбастӣ барои муайян кардани сатҳи дониш дар охири як марҳалаи муайяни таълим (масалан, дар охири чоряк, нимсола ё охири сол) истифода мешавад. Ин баҳогузорӣ натиҷаи ниҳоии омӯзиши хонандаро нишон медиҳад. Ин таркиб имкон медиҳад, ки на танҳо натиҷаи ниҳоӣ, балки тамоми раванди омӯзиш низ баҳогузорӣ шавад. 2. Истифодаи рубрикаҳои баҳодиҳӣ. Барои коҳиш додани субъективияти омӯзгорон ва баланд бардоштани объективияти баҳогузорӣ, истифодаи рубрикаҳо ё ҷадвалҳои баҳодиҳии муфассал ҳатмӣ аст. Рубрикаҳо як маҷмуи меъёрҳои мушаххас мебошанд, ки барои ҳар як намуди кор (масалан, иншо, лоиҳа ё муаррифӣ) таҳия карда мешаванд. Дар ин рубрикаҳо барои ҳар як хол (аз 1 то 10) тавсифи дақиқ оварда мешавад, ки чӣ гуна дониш ва маҳорат ба он мувофиқат мекунад. Масалан, барои баҳои «10» дар иншо меъёрҳо чунин муайян карда мешаванд: «Мазмуни пурра ва ҳамаҷониба, хатоиҳои имлоӣ ва грамматикӣ вуҷуд надоранд, услуби навишт озод ва ҷолиб аст». Барои баҳои «6»: «Мазмун нопурра, дорои як ё ду хатоии ҷиддии имлоӣ, услуб заиф аст». Ин равиш ба омӯзгорон имкон медиҳад, ки баҳоро на аз рӯйи эҳсосот, балки дар асоси меъёрҳои дақиқ ва стандартишуда гузоранд. 3. Таълими мунтазами омӯзгорон. Муваффақияти ҳар як низоми нав ба сатҳи омодагии мутахассисони он вобаста аст. Аз ин рӯ, омӯзиши мунтазами омӯзгорон дар мавзуи баҳодиҳии даҳхола ва тарзи дуруст истифода бурдани он ба ҳалли мушкилоти зиёд кумак мерасонад. Ин омӯзиш бояд дар шакли семинарҳо, курсҳои бозомӯзӣ ва машваратҳои инфиродӣ доир гашта, ба он равона шавад, ки омӯзгорон: – мафҳуми асосии низоми даҳхоларо дарк кунанд; – рубрикаҳои баҳодиҳиро дуруст таҳия ва татбиқ намоянд; – усулҳои гуногуни баҳодиҳӣ (ташаккулдиҳанда ва ҷамъбастӣ)-ро самаранок истифода баранд. Шодӣ Сафаров, президенти Академияи таҳсилоти Тоҷикистон, Наимҷон Абдурашитов, мудири шуъбаи инноватсия ва психологияи Академияи таҳсилоти Тоҷикистон, Набӣ Қодиров, мутахассиси пешбари шуъбаи фанҳои табиатшиносӣ ва дақиқи Академияи таҳсилоти Тоҷикистон
61
07.08.2025 -
Низоми баҳогузории 10-хола – заминаи асосии ворид гардидан ба меъёрҳои байналмилалии таҳсилот Бо дастгириҳои пайвастаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соҳаи маориф тадриҷан ба марҳалаи нав ворид гардида, шароити таҳсилу омӯзиш барои фаро гирифтани донишҳои замонавӣ фароҳам оварда шуд. Имрӯз имконот ва шароит барои таҳсил дар ҳамаи зинаҳои таҳсил таъмин гардидааст ва барои ворид гардидан ба таҳсилоти ҷаҳонӣ аз ҷониби давлат ва Ҳукумат мунтазам тадбирҳои судманд андешида мешавад. Аз ин ҷост, ки сол то сол сатҳу сифати таҳсил дар муассисаҳои таълимӣ баланд гардидаву дастоварди хонандагони тоҷик дар озмуну олимпиадаҳои бонуфузи байналмилалӣ назаррас мебошад. Бо рушди технологияи муосир ва ҷорӣ гардидани навгониҳои таълим дар ҷаҳони муосир, соҳаи маорифи кишвар низ ислоҳоти бомаром пайдо мекунад. Ҳадафи ислоҳот аз он иборат аст, ки хонандагон, аз як тараф, ҳамқадами замон бошанд, аз ҷониби дигар, донишҳои муосирро зуд азхуд намоянд. Ба ин мазмун, чандест, ки Вазорати маориф ва илм таҷдиди назар намудани мазмуни таҳсилот ва баҳодиҳӣ ба натиҷаҳои таълим ва омӯзишро дар шароити татбиқи муносибати босалоҳият ва гузаштан ба низоми баҳогузории 10-хола устуворона идома дода истодааст. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суханронияшон дар Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ дар Донишгоҳи давлатии тиббии Хатлон (01.09.2022) дар бораи зарурати гузариш ба низоми баҳодиҳии бисёрхола чунин пешниҳод карданд: «Бо мақсади ворид шудан ба фазои ягонаи таҳсилоти ҷаҳонӣ, муайян намудани сатҳи воқеии дониши хонандагон, ҳавасмандгардонӣ ва омода намудани онҳо дар зинаҳои минбаъдаи таҳсилот вақти он расидааст, ки дар муассисаҳои таҳсилоти умумӣ низоми бисёрхолаи баҳогузорӣ ҷорӣ карда шавад». Мусаллам аст, ки ҷараёни ислоҳоти низоми таҳсилот дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҷорӣ намудани баҳогузории бисёрхола бо мақсади мутобиқ сохтани низоми арзёбии дониши хонандагон ба меъёрҳои таҳсилоти байналмилалӣ ба шумор меравад. Дар ин замина, Вазорати маориф ва илми ҷумҳурӣ, зерсохторҳои он, олимон, коршиносон ва омӯзгорон афзалиятҳои гузариш ба низоми бисёрхолаи баҳогузориро дар қиёс бо низоми муқаррарии баҳогузории 5-хола чунин арзёбӣ кардаанд: – дар раванди арзёбӣ аз рӯйи низоми баҳогузории 5-хола омӯзгор танҳо аз чор баҳо – «2» (ғайриқаноатбахш), «3» (миёна), «4» (хуб), «5» (аъло) истифода бурда, ба баҳои «1» эътибор намедиҳад, ки ин омил боиси воқеӣ набудани баҳо ба дониши хонанда гардидааст; – дар бисёр ҳолатҳо ба ҳаҷми муайяни дониши хонанда як омӯзгор баҳои «3», омӯзгори дигар баҳои «4» мегузорад ё баръакс. Баҳогузорӣ дар чунин вазъият на ба риояи низом ва меъёрҳои арзёбӣ, балки бештар ба ҳолати равонӣ вобастагӣ пайдо мекунад; – супоришҳое, ки аз тарафи хонанда иҷро карда мешаванд, аз ҳамдигар фарқ доранд, вале ин фарқро дар низоми 5-хола инъикос намудан ғайриимкон аст. Масалан, агар 8 хонанда аз 30 нафар баҳои «5» гиранд, муайян кардани ҷавоби беҳтарин имкон надорад; – ба арзёбиҳои ташхисӣ, ташаккулдиҳанда ва ҷамъбастӣ дар сатҳи синф таваҷҷуҳи зарурӣ зоҳир карда намешавад. Дастовардҳои таълимии хонандагон аз рӯйи ҷадвали ифодаи рақамии низоми баҳогузории 10-хола ва меъёрҳои (чаҳордараҷаӣ)-и арзёбии сатҳи дониш, малака ва маҳорати хонандагон баҳогузорӣ карда мешаванд. Дараҷаи паст холи (баҳо)-и 1-ро дар бар мегирад, ки ба хонанда аз рӯйи азхудкунии маводи назариявӣ ва татбиқи амалии он дар ҳаҷми пасттарин ҳам таъмин карда нашудааст, гузошта мешавад. Дараҷаи ғайриқаноатбахш – баҳои 2 ба хонандае гузошта мешавад, ки азхудкунии маводи назариявӣ ва татбиқи амалии онро дар сатҳи паст нишон дода, ба хатоҳои ҷиддӣ ва ҷузъии зиёд роҳ медиҳад. Дараҷаи нокифоя – баҳо (хол)-и 3 мебошад, ки дар он хонанда маводи назариявӣ ва амалии таълимиро бо кумаки омӯзгор дар ҳаҷми нокифоя аз худ мекунад, вале дар амал онҳоро татбиқ карда наметавонад. Дараҷаи миёна – баҳо (хол)-и 4 ба хонандае гузошта мешавад, ки мазмуни қисмҳои матн, қоидаҳо, таърифҳо, формулаҳо, қонунҳо ва ғайраро камтар аз ҳадди ақали талаботи барномаи таълим аз худ мекунад; – хусусиятҳои маводи омӯхташударо пай дар пай баён мекунад… Ҳамин тавр, баҳои (хол)-и 10 ба он хонандае гузошта мешавад, ки азхудкунии маводи назариявӣ ва татбиқи амалии онро бештар аз талаботи барномаи таълим намоиш медиҳад: – дар раванди омӯзиш фикру идеяҳои дурустро пешниҳод мекунад ва тавассути муқоиса, таҳлил, хулоса ва қабули қарорҳои дуруст мушкилоти иҷрои супоришро дар вазъияти маъмул ва ғайримаъмул пурра бартараф месозад. – малакаҳои эҷодӣ, таҳлилӣ, таҳқиқотӣ ва иртиботии худро рушд медиҳад, ба ягон хато роҳ намедиҳад, аз адабиёти иловагӣ васеъ истифода мебарад. Аз ин рӯ, Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон раванди гузаштан ба низоми 10-холаи баҳогузориро тавассути гурӯҳҳои корӣ дар 140 муассисаи таълимӣ роҳандозӣ намуда, аз ҷониби мутахассисони соҳа ба таври амиқ мавриди таҳқиқ ва таҳлилу омӯзиш қарор додааст. Дар «Дастурамал оид ба озмоиши низоми баҳогузории 10-хола ва меъёрҳои арзёбии дониш, малака ва маҳорати хонандагони муассисаҳои таҳсилоти умумии Ҷумҳурии Тоҷикистон (с. 2023)» оварда шудааст, ки натиҷаи арзёбии ҷамъбастии ниҳоӣ дар журнали синфӣ тибқи тартиби муқарраргардида ҳамчун баҳои ҷамъбастии нимсола, солона ва аттестатсия қайд карда мешавад. Баҳогузорӣ ба дониш, малака, маҳорат ва рафтори хонандагони дар шакли рақамии (1,2,3,4,5,6,7,8,9,10) гузошта мешавад. Дар рӯзномаю дафтари кории хонанда баҳогузорӣ дар шакли рақамӣ ва дар қавс ба таври хаттӣ гузошта мешавад: 10 (аъло), 9 (олӣ), 8 (хубтар), 7 (хуб), 6 (кофӣ), 5 (қаноатбахш), 4 (кам), 3 (нокифоя), 2 (паст), 1 (пасттар). Маълум аст, ки соҳаи маориф ҳамвора рушду такомул ёфта, навгониҳои зиёд дар ин самт ба вуҷуд меояд. Аз ин рӯ, низоми баҳогузории 10-хола имкон медиҳад, ки низоми маорифи мо ба меъёрҳои байналмилалии таҳсилот мутобиқ гардад ва ҳангоми баҳогузорӣ шаффофият риоя шавад. Дар илми педагогика ва психология муайян шудааст, ки арзёбии дурусту холисонаи дониши хонанда ба ӯ таъсири руҳию равонӣ мегузорад. Низоми баҳогузории 10-хола имкон медиҳад, ки ба ҳар як хонанда баҳо ба таври воқеӣ гузошта шавад, ки ин омил шавқу рағбати онҳоро ба омӯзиш ва азхуд намудани муҳтавою ғояи китобу дастур ва барномаи таълимӣ зиёд мегардонад. Дарвоқеъ, гузаштан ба низоми баҳогузории 10-хола дар заминаи «Стратегияи миллии рушди маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2020», «Стратегияи милии рушди маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2030» ва қарори мушовараи Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон «Оид ба тасдиқи «Дастурамали меъёрҳои 10-холаи баҳогузорӣ ба дониш, малака ва маҳорати хонандагон» роҳандозӣ мешавад. Бинобар ин, гузаштан ба низоми баҳогузории 10-хола қадами устувор дар масъалаи пешрафти бомароми соҳаи маориф ба ҳисоб рафта, омили муҳим ҷиҳати ворид гардидан ба меъёрҳои байналмилалии таҳсилот мебошад. Хуршед ДАВЛАТАЛИЗОДА, сардори Маркази матбуоти Вазорати маориф ва илм
105
07.08.2025
