30.07.2025
Бо ташаббуси бевоситаи Маркази ҷумҳуриявии муассисаҳои таҳсилоти иловагии Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, бо мақсади баланд бардоштани шавқу завқи бадеӣ ва ҳозирҷавобии кўдакону наврасон дарёфт ва муаррифии чеҳраҳои нави сарояндагию овозхонӣ ва ҳунарҳои бадеии халқӣ, такмил ва баланд бардоштани дониш, қобилият ва маҳорати иҷрокунандагӣ, ташаккули истеъдод, инчунин фароҳам овардани шароити мусоиди эҷодӣ арҷ гузоштан ба таъриху фарҳанги миллӣ ва арҷгузорӣ ба арзишҳои соҳибистиқлолии милливу давлатӣ Озмуни ҷумҳуриявии «Ҳозирҷавобон» бори аввал миёни истироҳаткунандагони истироҳатгоҳҳои беруназшаҳрии ҷумҳурӣ роҳандозӣ ва баргузор гардидааст..
Боиси қайд аст, ки озмун миёни истироҳаткунандагони истирозатгоҳҳои беруназшаҳрӣ бо иштироки 7 даста аз вилоят ва шаҳру ноҳияҳои чумҳурӣ баргузор гардид,ки иштирокчиён аз рўйи шартҳои саломнома, суруди ҳаҷвїӣ, тақлидкорӣ, саҳначаи ҳаҷвӣ, саволу ҷавоб, ки яке аз шартҳои муҳими озмун ба ҳисоб меравад иштирокчиён бо зеҳни равшан, ҳозирҳавобӣ, донишҳои фарохи худ ва бо самимияту эҷодкорїӣ ҳунари овозхонӣ ҳунару истеъдоди худро ба ҳайати ҳакамон нишон доданд.
Иштирокчиёни озмуни имрўза яке аз беҳтарин фарзандони содиқи ин сарзамин ва кўдакони хушбахти даврони истиқлол ба ҳисоб рафта, бовари дорем, ки ҳамчун кўдакону наврасони миллатдўст, ватанпараст бо омўхтани донишу малка эътибору нуфузи ватани азизамонро дар дохил ва хорҷиї кишвар муаррифӣ менамоянд.
Бо итминон гуфта метавонем,ки озмуни мазкур низ чеҳраҳои наврро муаррифи месозад ва дастаҳое, ки имрўз дар озмуни мазкур сазовори ҷойҳои ифтихори мегарданд аз ҷониби ташкилкунандагони озмун бо ифтихорнома ва тўҳфаҳои хотиравӣ ҳавасманд гардонида мешаванд.
Умед бар он мебандем, ки Маркази ҷумҳуриявии муассисаҳои таҳсилоти иловагии Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар оянда низ бо ташкил ва баргузор намудани озмуну мусобиқаҳо дар тарбияи намудани хонандагон дар руҳи ватандустїӣ хештаншиносїӣ ва ба воя расонидани онҳо ҳамчун насли ояндасози давлату миллат саҳми арзандаи худро мегузорад.
Дар ҷамъбаст дастаи “Файзи Истиулол»-и Кумитаи иттифоқи касабаи кормандони маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, «Сомон-айр»-и вилояти Суғд ва «Зимчуруд»-и ноҳияи Шоҳмансур ғолиби озмун гардида, аз ҷониби ташкилкунандагони озмун бо ифтихорнома ва тӯҳфаҳои хотиравӣ ҳавасманд гардонида шуданд.
Хабарҳои дигар
-
ДУРАХШИ НАВРАСОНИ ТОҶИК ДАР АРСАИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ: APMO-2025 Хонандагони тоҷик дар Олимпиадаи байналмилалии APMO (Asian Pacific Mathematics Olympiad), ки миёни 36 кишвари ҷаҳон баргузор гардид, бо иштироки фаъол ва натиҷаҳои назаррас Тоҷикистонро намояндагӣ карданд. Олимпиада соли ҷорӣ тариқи фосилавӣ баргузор шуда, ҳайати 10-нафараи Тоҷикистон натиҷаҳои зеринро ба даст овард: • Тухтаров Олимҷон — медали нуқра (ҷойи 2) • Юсупов Меҳрубон — ҷойи ифтихорӣ • Рашидов Санҷар — ҷойи ифтихорӣ • Саймуҳидинзода Муҳаммаддрис — ҷойи ифтихорӣ • Маҳмадов Муҳаммадиқбол — ҷойи ифтихорӣ • Садуллоев Осим — ҷойи ифтихорӣ • Шаропов Сино — ҷойи ифтихорӣ • Соҳибназаров Фарҳод — ҷойи ифтихорӣ • Умаров Илёсхон — ҷойи ифтихорӣ Ин натиҷа самараи заҳмати омӯзгорону мутахассисон ва иштирокдорон буда, Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси ҳидоятҳои Пешвои миллат ҷиҳати беҳтарсозии шароити таълиму тарбия ва рушди ҳаракати олимпӣ минбаъд низ корҳои заруриро пайгирона амалӣ менамояд.
53
08.08.2025 -
Татбиқи низоми бисёрхола: зарурат, бартарӣ ва пешниҳод Низоми баҳодиҳии бисёрхола яке аз маъмултарин низомҳои баҳодиҳӣ дар ҷаҳон ба ҳисоб рафта, дар муассисаҳои таълимии гуногун (мактабҳои таҳсилоти миёна, коллеҷҳо, донишгоҳҳо) истифода мешавад. Низоми баҳодиҳии даҳхола ба донишҷӯён/хонандагон имкон медиҳад, ки донишу малака ва маҳорати худро зимни санҷишҳои гуногун (пурсишҳо, тестҳо, имтиҳонҳо) муайян кунанд. Баҳоҳо одатан аз 0 то 10 буда, 10 баҳои баландтарин аст. Низоми бисёрхолаи баҳодиҳӣ дар Тоҷикистон бо дастури Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳанӯз аз соли 2014 оғоз гардида, мақсади асосии он ворид шудан ба фазои ягонаи таҳсилоти ҷаҳонӣ, муайян кардани сатҳи воқеии донишу малакаи хонандагон ва ҳавасманд гардонидани онҳо ба раванди таълим мебошад. Озмоиши низоми 10-хола дар 140 муассисаи таълимии озмоишӣ дар саросари кишвар (бо иштироки 491 омӯзгор ва 6563 хонанда) гузаронида шудааст. Зарурат ва сабабҳои гузариш ба низоми 10-хола 1. Нокифоягии низоми 5-холаи баҳогузорӣ яке аз сабабҳои асосии гузариш ба низоми 10-хола мебошад. Низоми кӯҳна танҳо чаҳор баҳоро (2, 3, 4, 5) пешниҳод мекард, ки барои арзёбии дақиқ ва ҳамаҷонибаи дониш, малака ва маҳорати хонандагон кофӣ набуд. Ин маҳдудият боиси он мегардид, ки омӯзгорон дар амалия баҳоҳои мобайниро, ба монанди «+4» ё «–3» истифода баранд. Ин гуна баҳоҳо расман эътироф нашуда буданд ва на ҳамеша сатҳи воқеии дониши хонандаро инъикос мекарданд. Дар натиҷа, байни хонандагоне, ки баҳои «3» мегирифтанд, фарқияти назаррас вуҷуд дошт. Яке метавонист, баҳои хуб ба даст оварад, аммо бо сабаби чанд хатоии ночиз «4» нагирад, дар ҳоле ки дигаре дониши хеле заиф дошта бошад ва ба зӯр баҳои «3» гирад. Низоми 5-хола ин фарқиятҳоро ба назар намегирифт ва шаффофиятро дар раванди баҳогузорӣ коҳиш медод. Гузариш ба низоми 10-хола ин мушкилотро ҳал карда, имкон медиҳад, ки дониш ва кӯшиши хонандагон одилона ва дақиқ арзёбӣ гардад. 2. Тавре ки дар таҳлилҳо ва озмоишҳо мушоҳида шуд, низоми нави 10-холаи баҳогузорӣ омили муҳимме дар таъмини шаффофият ва афзоиши ҳавасмандии хонандагон ба ҳисоб меравад. Дар низоми 5-холаи анъанавӣ муайян кардани сатҳи дониши воқеии хонанда душвор буд, зеро як баҳо (масалан, «4») метавонист дониши мукаммал ва ҳам дониши миёнаро дарбар гирад. Ин ҳолат боиси нофаҳмиҳо ва ҳатто норизоияти хонандагону волидайн мегардид. Бо ҷорӣ шудани низоми 10-хола, ҳар як хол аз 1 то 10 меъёрҳои дақиқ ва мушаххаси худро дорад. Ин имкон медиҳад, ки омӯзгор дониши хонандаро бо сатҳи баландтарин (10) ё сатҳи миёна (масалан, 6 ё 7) одилона ва бидуни нофаҳмӣ арзёбӣ кунад. Шаффофияти ин низом дар он зоҳир мегардад, ки хонанда ба таври возеҳ мефаҳмад, ки чаро ба ӯ 8 хол дода шудааст, на 9 ва чӣ бояд кард, то холи баландтар ба даст орад. Ҳамин шаффофият дар навбати худ боиси афзоиши ҳавасмандии хонандагон мегардад. Хонанда дигар аз «тарси доимӣ» аз баҳои паст ранҷ намекашад, балки имкони воқеии беҳтар кардани натиҷаҳои худро мебинад. Масалан, агар хонандае 5 хол гирад, ин ба ӯ нишон медиҳад, ки донишаш кофист, аммо барои гирифтани 6 ё 7 хол, ки сатҳи «қаноатбахш» ва «хуб» мебошад, бояд бештар кӯшиш кунад. Ин раванд тадриҷан боиси рушди худшиносӣ ва масъулиятшиносии хонанда мегардад, зеро ӯ медонад, ки кӯшиши иловагии ӯ ҳатман бо баҳои одилона қадр карда мешавад. Инчунин, ин низом имкониятҳои зиёдеро барои омӯзиши мустақил ва худташаккулдиҳӣ фароҳам меорад, ки дар маҷмуъ, ба баланд бардоштани сифати таҳсилот мусоидат мекунад. 3. Гузариш ба низоми 10-холаи баҳогузорӣ на танҳо як тағйироти дохилӣ дар низоми маорифи Тоҷикистон аст, балки як қадами муҳим барои ҳамоҳангсозӣ бо стандартҳои ҷаҳонӣ мебошад. Бисёре аз кишварҳои пешрафтаи ҷаҳон муддати тӯлонӣ аст, ки аз низомҳои баҳогузории бисёрхола (масалан, 10-хола, 12-хола ё 100-хола) истифода мебаранд. Ин низомҳо имкон медиҳанд, ки сатҳи дониши хонандагон дақиқтар ва шаффофтару воқеитар арзёбӣ гардад. Ҳамоҳангсозии низоми баҳогузорӣ бо меъёрҳои байналмилалӣ барои хонандагони тоҷик имкониятҳои наверо боз мекунад. Аз ҷумла, вақте ки хатмкунандагони мактабҳои Тоҷикистон мехоҳанд таҳсилоти худро дар мактабҳои хориҷӣ идома диҳанд, баҳоҳои онҳо бо низомҳои байналмилалӣ муқоисашаванда мегарданд. Ин раванд эътирофи ҳуҷҷатҳои таҳсилоти онҳоро осон месозад ва ба онҳо имкон медиҳад, ки дар бозори таҳсилоти ҷаҳонӣ рақобатпазиртар бошанд. Илова бар ин, ҳамоҳангсозӣ ба муассисаҳои таълимии кишвар имкон медиҳад, ки дар лоиҳаҳои байналмилалӣ, барномаҳои табодули донишҷӯ ва ҳамкориҳои илмӣ бо мактабу донишгоҳҳои хориҷӣ фаъолона иштирок кунанд. Тавассути ин низом сатҳи рушди маорифи Тоҷикистон дар сатҳи байналмилалӣ ба осонӣ арзёбӣ мегардад. Ҳамчунин, ба татбиқи босамари Стратегияи миллии рушди маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 мусоидат мекунад. Тағйирёбии низоми баҳогузорӣ аз панҷхола ба даҳхола дар системаи маорифи Тоҷикистон ба далели бартариҳои муҳимми он, ки ба баланд бардоштани сифати таҳсилот равона шудаанд, амалӣ гардидааст. Ин низом, ки дар асоси таҷрибаи байналмилалӣ коркард шудааст, дорои вижагиҳои академии муҳим мебошад. Бартариҳои асосии низоми баҳодиҳии даҳхола 1. Шаффофият ва дастрасии мафҳумӣ. Низоми даҳхола нисбат ба низоми анъанавии панҷхола барои ҳамаи ҷонибҳои манфиатдор (хонандагон, омӯзгорон ва волидайн) фаҳмо ва дастрас аст. Баҳоҳои ин низом дар як миқёси васеътар ҷойгир шудаанд, ки ин баҳогузории нисбатан дақиқро таъмин менамояд. Ҳар як баҳо, аз 1 то 10 як сатҳи мушаххаси донишро ифода мекунад. Ин ба омӯзгорон имкон медиҳад, ки байни сатҳҳои гуногуни дониш фарқияти равшан гузоранд, ки дар низоми панҷхола бо баҳоҳои монанди «3» ё «4» пурра ифода намеёфт. Ба ин васила, хонанда ва волидайн метавонанд сатҳи воқеии донишро бо возеҳият дарк кунанд ва барои беҳтар кардани он тадбирҳои мувофиқ андешанд. 2. Шаффофият ва бетарафӣ. Яке аз бартариҳои калидии низоми даҳхола, зиёд шудани сатҳи шаффофияти баҳогузорӣ мебошад. Ин низом ба омӯзгорон имкон медиҳад, ки арзёбиро дар асоси меъёрҳои мушаххас ва дақиқ амалӣ созанд. Меъёрҳои баҳогузорӣ барои ҳар як фан ва мавзуъ таҳия шуда, баҳогузориро аз ақидаҳои шахсӣ ё субъективии омӯзгор ҷудо мекунад. Ин меъёрҳо барои баҳодиҳии ҷавобҳои шифоҳӣ, хаттӣ, корҳои амалӣ ва санҷишӣ истифода мешаванд, ки баҳои ниҳоиро бо арзёбии объективӣ ва бетараф муайян месозанд. Ин равиш боиси коҳиш ёфтани баҳсҳо ва эътирозҳо оид ба баҳоҳо мегардад. 3. Стандартӣ ва муқоисашаванда будан. Низоми даҳхола имконияти стандартизатсияи баҳогузориро дар саросари муассисаҳои таълимии кишвар фароҳам меорад. Ин маънои онро дорад, ки меъёрҳои баҳодиҳӣ дар ҳамаи мактабҳо якхела буда, баҳои якхела (масалан, ҳашт) дар ҳамаи муассисаҳо як сатҳи донишро ифода мекунад. Ин муқоисаи дониши хонандагонро дар сатҳи миллӣ осон мегардонад. Муқоисашавандагӣ на танҳо баҳодиҳии инфиродии хонандагонро дар дохили синф имконпазир месозад, балки барои муайян кардани сатҳи дониши хонандагон дар байни мактабҳои гуногун ва минтақаҳои кишвар низ мусоидат мекунад. Ин омил барои қабули қарорҳои дуруст дар сатҳи сиёсати маориф, таҳияи барномаҳои таълимӣ ва рушди бонизоми системаи маориф аҳаммияти калон дорад. Пешниҳод Барои баланд бардоштани самаранокии низоми баҳодиҳии даҳхола корҳои зеринро анҷом бояд дод: 1. Интегратсияи усулҳои гуногуни баҳодиҳӣ. Барои арзёбии ҳамаҷонибаи дониш ва маҳорати хонандагон, истифодаи танҳо як намуди баҳогузорӣ, масалан, имтиҳони ниҳоӣ кофӣ нест. Аз ин рӯ, пешниҳод мегардад, ки низоми даҳхола бо усулҳои арзёбии ташаккулдиҳанда (формативӣ) ва арзёбии ҷамъбастӣ (суммативӣ) муттаҳид карда шавад. Арзёбии ташаккулдиҳанда ба омӯзгорон имкон медиҳад, ки пешрафти хонандагонро дар давоми тамоми раванди таълим пайгирӣ кунанд. Ин усул баҳогузории ҷориро дарбар мегирад, ки тавассути он омӯзгор метавонад мушкилоти хонандаро саривақт ошкор намуда, ба ӯ барои азхудкунии беҳтари мавзуъ кумак расонад. Масалан, баҳоҳо барои иштирок дар дарс, иҷрои супоришҳои хурд ва корҳои мустақил баҳоҳои ташаккулдиҳанда мебошанд. Арзёбии ҷамъбастӣ барои муайян кардани сатҳи дониш дар охири як марҳалаи муайяни таълим (масалан, дар охири чоряк, нимсола ё охири сол) истифода мешавад. Ин баҳогузорӣ натиҷаи ниҳоии омӯзиши хонандаро нишон медиҳад. Ин таркиб имкон медиҳад, ки на танҳо натиҷаи ниҳоӣ, балки тамоми раванди омӯзиш низ баҳогузорӣ шавад. 2. Истифодаи рубрикаҳои баҳодиҳӣ. Барои коҳиш додани субъективияти омӯзгорон ва баланд бардоштани объективияти баҳогузорӣ, истифодаи рубрикаҳо ё ҷадвалҳои баҳодиҳии муфассал ҳатмӣ аст. Рубрикаҳо як маҷмуи меъёрҳои мушаххас мебошанд, ки барои ҳар як намуди кор (масалан, иншо, лоиҳа ё муаррифӣ) таҳия карда мешаванд. Дар ин рубрикаҳо барои ҳар як хол (аз 1 то 10) тавсифи дақиқ оварда мешавад, ки чӣ гуна дониш ва маҳорат ба он мувофиқат мекунад. Масалан, барои баҳои «10» дар иншо меъёрҳо чунин муайян карда мешаванд: «Мазмуни пурра ва ҳамаҷониба, хатоиҳои имлоӣ ва грамматикӣ вуҷуд надоранд, услуби навишт озод ва ҷолиб аст». Барои баҳои «6»: «Мазмун нопурра, дорои як ё ду хатоии ҷиддии имлоӣ, услуб заиф аст». Ин равиш ба омӯзгорон имкон медиҳад, ки баҳоро на аз рӯйи эҳсосот, балки дар асоси меъёрҳои дақиқ ва стандартишуда гузоранд. 3. Таълими мунтазами омӯзгорон. Муваффақияти ҳар як низоми нав ба сатҳи омодагии мутахассисони он вобаста аст. Аз ин рӯ, омӯзиши мунтазами омӯзгорон дар мавзуи баҳодиҳии даҳхола ва тарзи дуруст истифода бурдани он ба ҳалли мушкилоти зиёд кумак мерасонад. Ин омӯзиш бояд дар шакли семинарҳо, курсҳои бозомӯзӣ ва машваратҳои инфиродӣ доир гашта, ба он равона шавад, ки омӯзгорон: – мафҳуми асосии низоми даҳхоларо дарк кунанд; – рубрикаҳои баҳодиҳиро дуруст таҳия ва татбиқ намоянд; – усулҳои гуногуни баҳодиҳӣ (ташаккулдиҳанда ва ҷамъбастӣ)-ро самаранок истифода баранд. Шодӣ Сафаров, президенти Академияи таҳсилоти Тоҷикистон, Наимҷон Абдурашитов, мудири шуъбаи инноватсия ва психологияи Академияи таҳсилоти Тоҷикистон, Набӣ Қодиров, мутахассиси пешбари шуъбаи фанҳои табиатшиносӣ ва дақиқи Академияи таҳсилоти Тоҷикистон
61
07.08.2025 -
Нақши Пешвои миллат дар рушди маориф, саноат ва зеҳни сунъӣ Муқаддима Бо ташаббусу дастгириҳои пайвастаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соҳаи маорифи кишвар дар замони соҳибистиқлолӣ ҳамаҷониба рушду пешрафт кард. Шароити мусоиди таълиму тарбия дар муассисаҳои таълимӣ фароҳам оварда шуда, таваҷҷуҳ ба омӯзиши фанҳои бунёдӣ бештар гардидааст, зеро маориф омили ҳастии миллат ва пояи устувори иқтисоди кишвар мебошад. Бинобар ин, сарчашмаи асосии пешрафти тамоми соҳаҳо аз маориф оғоз меёбад ва муҳим аст, ки аҳли маориф аз имконоту шароит самаранок истифода намуда, низоми маорифро ба меъёрҳои байналмилалӣ мутобиқ гардонанд. Дар ин миён, донистани техникаву технология ва татбиқи зеҳни сунъӣ аз масоили умдаи тайёр намудани мутахассисон маҳсуб меёбад. Зарурати омӯзиши технологияи муосир ва истифодаи он дар раванди таълим имкон медиҳад, мутахассисоне омода гарданд, ки ба рушди саноат, иқтисодиёт, фарҳанг, маориф, илм ва дигар соҳаҳо такони ҷиддӣ бахшанд. Таваҷҷуҳи рӯзафзуни Пешвои миллат ба соҳаи маориф Ба ҳамагон маълум аст, ки Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни сафар ба шаҳру навоҳии кишвар ҳатман бо аҳли маориф мулоқоту суханронӣ анҷом дода, чандин муассисаҳои нави таълимиро мавриди истифода қарор медиҳанд. Танҳо дар сафарҳои кории охири Сарвари давлат ба шаҳру навоҳии Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, вилояти Суғд ва ноҳияи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ аз ҳама бештар муассисаҳои таҳсилоти томактабӣ ва миёнаи умумӣ ҳам ба таври ҳузурӣ ва ҳам ба таври маҷозӣ мавриди баҳрабардорӣ қарор дода шуданд. Ин омил далели равшан аз таваҷҷуҳи рӯзафзуни Сарвари давлат ба рушди соҳаи маориф маҳсуб меёбад. Дар зимн, дар замони соҳибистиқлолӣ аз ҳама бештар соҳаи маориф маблағгузорӣ гардидаву муассисаи таълимии зиёд сохта ва ба истифода дода шуданд. Мусаллам аст, ки омода намудани насли созандаву бунёдкору донишманду навовар аз шароити таълим вобаста аст ва дар ин бобат имконоти мусоид дар ихтиёри устодону омӯзгорону муҳассилин қарор дорад. Таҳлили таҷрибаи давлатҳои пешрафтаи ҷаҳон собит менамояд, ки танҳо бо неруи илмӣ ва мутахассисони тавоно метавон, аз як ҷониб, арзишҳои миллию давлатиро ҳифзу гиромӣ дошт, аз ҷониби дигар, ба пешрафти чашмгири иқтисодиёти миллӣ мусоидат намуд. Пешвои миллат бамаврид таъкид кардаанд: «Дар даврони соҳибистиқлолӣ мо бунёди маорифи миллӣ ва ворид гардидан ба фазои таҳсилоти байналмилалиро ҳадафи муҳимтарин ва самти афзалиятноки сиёсати иҷтимоии Давлат ва Ҳукумати мамлакат қарор додем. Зеро мо чунин мешуморем, ки бунёди миллат аз маориф оғоз меёбад ва ғамхорӣ нисбат ба маориф – сармоягузорӣ барои рушди неруи инсонӣ ва ояндаи ободи давлат ва Ватан мебошад». Сол то сол маблағгузорӣ ба соҳаи маориф бештар ва маоши омӯзгорон зиёд мегардад. Аз моҳи сентябри соли 2025 ба андозаи 30 фоиз маоши кормандони муассисаҳои таҳсилоти томактабӣ ва ба андозаи 20 фоиз маоши омӯзгорони муассисаҳои таълимӣ зиёд мегардад. Вазъи иҷтимоии ин қишри ҷомеа пайваста аз ҷониби Ҳукумати кишвар беҳтар мешавад. Дар баробари ин, бо қабул гардидани Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мақоми омӯзгор» ҷойгоҳи онҳо ба таври шоиста баланд хоҳад шуд. Ҳадаф аз тадбирҳои андешидашуда, беҳтар гардондани таълиму тарбия ва ба камол расонидани мутахассисони варзида мебошад, ки дар бозори ҷаҳонӣ рақобатпазир бошанд ва ин рисолатро дар сатҳи баланд танҳо устодону омӯзгорон ба таври шоиста анҷом медиҳанд. Пешрафти саноат Мусаллам аст, ки ҳадафи чоруми миллӣ саноатикунонии босуръати кишвар мебошад, ки он имкон медиҳад, Тоҷикистон аз кишвари аграрию саноатӣ ба кишвари саноативу аграрӣ табдил ёбад. Дар сафарҳои кории Пешвои миллат ба гӯшаву канори мамлакат корхонаҳои нав мавриди истифода қарор мегиранд, ки ба таври мукаммал бо техникаву технологияи муосир муҷаҳҳаз мебошанд. Замоне фаро расидааст, ки ҷанбаи истеҳсолии иқтисодиётро густариш бахшид ва дар бозорҳои байналмилалӣ мавқеи шоиста пайдо намуд. Муҳаррики асосии иқтисодиёт саноат ва истеҳсолот мебошад. Ба ин мазмун, дар чанд соли охир даҳҳо корхона ба истифода дода шуд, ки дар онҳо мутахассисони дохиливу хориҷӣ фаъолият доранд. Дар ин самт, тайёр намудани мутахассисони варзида ва бархӯрдор аз технологияи замон муҳимтарин вазифа маҳсуб меёбад. Роҳандозии таҳсилоти дуалӣ дар мактабҳои олӣ пайванди таълим ба истеҳсолотро ҳамоҳанг намуда, қадами устувор дар ин ҷода ба ҳисоб меравад. Имрӯз дар аксари мактабҳои олӣ раванди таълими дуалӣ дар асоси Стратегияи миллии рушди Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030 амалӣ гардида истодааст ва бояд ин раванд вусъат бахшида шавад. Таҷрибаи кишварҳои тараққикардаи ҷаҳон собит намудаанд, ки танҳо сармоягузорӣ ба неруи инсонӣ ҳамон вақт манфиатбор хоҳад буд, ки он дар истеҳсолот татбиқшаванда бошанд. Дар ин замина, бояд тамоми ихтисосҳо мавриди таҳлилу арзёбӣ қарор гирифта, мутахассисоне омода карда шавад, ки кишвари мо ба онҳо дар навбати аввал эҳтиёҷ дорад. Ташаббуси ҷаҳонии Пешвои миллат доир ба зеҳни сунъӣ Шоистаи таъкид аст, ки Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамеша бо камоли дурандешӣ ба мушкилоти замони муосир таваҷҷуҳ мекунанд ва масоилеро ба миён мегузоранд, ки барои тамоми инсоният мубраму зарурӣ мебошанд. 25 июли соли 2025 қабул гардидани қатъномаи Созмони Милали Муттаҳид таҳти унвони «Нақши зеҳни сунъӣ дар фароҳам овардани имконоти навин барои рушди устувор дар Осиёи Марказӣ» аз муҳимтарин ташаббусҳои Сарвари давлат мебошад. Ин падидаи нави технологӣ ба таври чашмгир дар тамоми ҳаёти инсоният ворид гардида истодааст ва барои минбаъд роҳи раҳоӣ вуҷуд надорад ва танҳо бо он бояд мутобиқ гардиду пешрафт кард. Ин ташаббуси муҳимми Сарвари давлат бе ҳадаф нест, зеро агар мо, яъне, кишварҳои минтақа ба ин омил мутобиқ нашавем, имкони рушди устувор дар ояндаи наздик вуҷуд нахоҳад дошт. Зеҳни сунъӣ дар тамоми соҳаҳои иқтисодиёт таъсиргузор буда, дар ҳамбастагӣ бо кишварҳои минтақа метавон ба дастовардҳои назаррас ноил гардид. Имрӯз зеҳни сунъӣ дар соҳаҳои иқтисодиёту иҷтимоиёт, фарҳанг, маориф, тиб, ҳарбӣ, амният ва амсоли инҳо ба таври рӯзафзун корбаст шуда истодааст ва маблағгузорӣ ба ин соҳаҳо дар сатҳи ҷаҳонӣ хеле зиёд гардидааст. Таъсиси Маркази минтақавии зеҳни сунъӣ дар шаҳри Душанбе қадами устувор барои рақобатпазир гардидан дар бозори ҷаҳонӣ мебошад. Бояд қайд кард, ки дар кишвар мактаби олӣ, кафедраву ихтисосҳо вобаста ба тайёр намудани мутахассисони зеҳни сунъӣ таъсис дода шудаанд. Аз ин рӯ, зарур аст, ки машғулиятҳо дар доираи барномаҳои сатҳи байналмилалӣ роҳандозӣ гарданд ва шароиту имконот низ бояд мутобиқ ба сатҳи ҷаҳонӣ фароҳам оварда шавад, то мутахассисон тавонанд бо коркарди барномаҳои муҳим дар доираи зеҳни сунъӣ ба рушди иқтисодиёт такони ҷиддӣ бахшанд. Дар баробари ин, Тоҷикистон аввалин кишвар дар Осиёи Марказӣ мебошад, ки дар зерсохтори Вазорати саноат ва технологияҳои нав Маркази зеҳни сунъӣ таъсис дода шуда, Стратегияи рушди зеҳни сунъӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2040 ба тасвиб расид. Дар он ба таври дақиқ корҳое, ки бояд анҷом дода шаванд, мушаххас гардидаанд. Ҳамчунин, Сарвари давлат дар чанд сафари охир ба шаҳру навоҳии мамлакат чандин маркази зеҳни сунъиро ба истифода доданд, ки раванди мазкур қадами устувор дар ин ҷода ба ҳисоб меравад. Ҳамчунин, бояд мавзуъҳои таҳқиқӣ низ ба замон мутобиқ карда шаванд ва он масъалаҳое мавриди пажуҳиш қарор дода шаванд, ки ҳам ҷанбаи амалии татбиқшаванда дар истеҳсолот ва ҳам ҷанбаи технологӣ дошта бошанд, зеро рисолати илм неруманду пурқудрат намудани кишвар дар арсаи ҷаҳонӣ маҳсуб меёбад. Хулоса Тоҷикистони соҳибистиқлол рӯз то рӯз рушд мекунад ва имконоти муҳим барои муҳассилин дар тамоми муассисаҳои таълимӣ фароҳам оварда шудааст. Ба ҳар гӯшаву канори мамлакат сафар намоем, раванди бунёдкориҳо вусъат гирифта, мардум бо дасту дили гарм барои ободонии кишвар заҳмат мекашанд, ки дар ин миён, муассисаҳои таълимӣ истисно нестанд. Ин ҳама ба маърифатманду навовару эҷодкор гардонидани наврасону ҷавонон равон гардидааст. Аз ин рӯ, аҳли маорифро мебояд, боз ҳам ҷиддитару амиқтар ба таълиму тарбия машғул гарданд ва рисолати хешро дар сатҳи баланд анҷом бидиҳанд. Аз ҷумла, омӯзгоронро зарур аст, ки аз зинаи аввали таҳсил ҳисси эҷодкориву навовариро дар ниҳоди муҳассилин бедор намоянд, ки ин омил дар заминаи омӯзиш ба вуҷуд меояд. Бо дастури Пешвои миллат озмунҳои ҷумҳуриявии «Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст» ва «Илм – фурӯғи маърифат» роҳандозӣ гардиданд, ки аз як тараф, ҷаҳонбинии хонандагонро васеъ мегардонад, аз ҷониби дигар, тахайюлоти онҳоро ғанӣ месозад ва дар ин замина, ихтироъкориву навоварӣ низ дар онҳо рушду такомул меёбад. Пайдост, ки ташаккули ҷавонон дар мактаби олӣ сурат гирифта, онҳо ҳамчун мутахассис ба камол мерасанд. Дар ин самт, бояд дарсҳо дар мактабҳои олӣ низ бо истифода аз технологияи замонавӣ ба роҳ монда шаванд ва ҷанбаи амалии машғулиятҳо бештар гардад. Махсусан, дар самти тайёр намудани мутахассисони зеҳни сунъӣ устодону омӯзгороне ба тадрис машғул гарданд, ки дар самти зеҳни сунъӣ маҳорату малакаи баланд дошта бошанд ва ин падидаи замонро дар зеҳну шуури муҳассилин ворид карда тавонанд. Назорати раванди таҳсилоти дуалӣ бояд ба таври ҷиддӣ амалӣ карда шавад, зеро таъмини корхонаҳо ба мутахассисони варзида танҳо дар ҳамоҳангии назария бо амалия сурат мегирад. Талошу пайкори Пешвои миллат дар рушди соҳаи маориф ва мутобиқ намудани он ба меъёрҳои байналмилалӣ ва дар ин замина, мусоидат ба пешрафти иқтисодиёти миллӣ равона гардидааст. Аз ин рӯ, мо-омӯзгорон бояд ташаббусу дастгириҳои Сарвари давлатро сармашқи фаъолияти хеш қарор диҳем ва бо роҳандозии дарсҳои ҷолибу омӯзанда, тайёр намудани мутахассисони варзида ва тадриҷан амалӣ намудани навовариҳо, аз ҷумла, татбиқи зеҳни сунъӣ дар тамоми соҳаҳо талош намоем. Дар ин самт, метавонем ба пешрафтҳои чашмгир ноил гардем, зеро ба ин мақсад, тамоми имконот муҳайё карда шудааст. Насриддин ОХУНЗОДА, «Омӯзгор»
77
07.08.2025
